Xôi nóng đê...ê...ê.... Tiếng rao khan từ 23 giờ khuya đã trở thành thanh âm  quen thuộc trong cái tĩnh lặng của phố phường đất Thủ đô. Hà Nội có nhiều món ăn, nhưng để nhớ về một thức quà bình dị, thấy quý hóa khi bỗng bắt gặp giữa đêm đông, chỉ có thể là xôi.
Lạ lùng xôi xéo

Một món ăn có cái tên lạ lùng đến mức những người Hà Nội chính gốc cũng không hiểu ai "khai sinh" ra cái tên ấy. Một người bán xôi lâu năm trên phố Bát Đàn tạm lý giải: “Xôi này ngon là phải nắm tròn đậu xanh đã đồ chín lại. Khách gọi đến đâu thì cắt xéo xéo nắm đậu xanh rải lên mặt xôi. Chữ xéo bắt nguồn từ đó chăng?”. Tạm thời cái tên kỳ lạ bị lãng quên, người ta chỉ biết bao nhiêu năm qua, xôi xéo đã thức dậy cùng người Hà Nội.

 


Xôi xéo được gói dưới đôi tay của người phụ nữ đã bán món ăn này trước đình Nhân Nội-

phố Bát Đàn đã 34 năm nay

Người sành ăn xôi xéo hay tìm đến trước cổng đình Nhân Nội- phố Bát Đàn trong Phố Cổ. Gọi là quán nhưng thực chất chỉ có mấy thúng xôi, vài chiếc ghế gỗ và một tấm nilon trắng che lúc trời mưa.

Người phụ nữ trên 50 tuổi nói bà chỉ bán độc một thức xôi xéo đã 34 năm nay. Nấu xôi xéo theo bà cũng “lích kích” nhiều công đoạn. Để có một thúng xôi vào 5 giờ sáng, phải chuẩn bị sẵn từ 5 giờ chiều hôm trước: Ngâm gạo nếp, phi hành, ngâm đỗ. 3 giờ sáng hôm sau đã phải dậy để đồ xôi, nấu đỗ xanh.

Xôi xéo nguyên liệu làm giản đơn, chỉ có gạo nếp, đậu xanh, hành củ phi thơm. Đặc biệt, xôi xéo mềm dẻo hơn rất nhiều lần các thức xôi khác, màu ngà vàng của xôi như gạo được ngâm cùng bột nghệ trước đó. Bà bán xôi khéo léo từ chối câu hỏi của thực khách về bí quyết làm ra món xôi kỳ lạ ấy bằng một nụ cười.

 


Xôi bánh khúc đúng kiểu phải gói trong chiếc lá sen, ăn xôi mà như thấy cả hương thơm của đồng rộng

Đùm xôi deo dẻo cho lên mặt lá dong, rưới chút mỡ hành, thái đậu xanh đã nắm chặt lên mặt nắm xôi, rồi cứ thế, một thìa xôi đưa lên miệng, người ta có thể thấy đủ vị, ngọt, mặn, béo, bùi.

Xôi xéo được bán khắp Hà Nội vào mọi mùa trong năm, tuy nhiên ăn ngon nhất, mua không nhanh là hết, phải kể đến mùa đông. Đặc biệt khoảnh khắc phố phường sau cơn mưa, trời lành lạnh, ẩm ướt, sau giấc ngủ, người ta bỗng thèm cái ấm sực, béo ngậy của nắm xôi thơm...

Xôi bánh khúc, ấm lòng người xa xứ

Cuối năm, khi những thửa ruộng ngoài Bắc đã gặt xong chỉ còn trơ gốc rạ, mưa phùn lắc rắc rơi, đó là thời điểm người Hà Nội ngóng chờ nghe một tiếng rao xôi bánh khúc giữa chiều đông.

Xôi bánh khúc không thể thiếu lá khúc, giống cây nhang nhác giống cây rau cúc tần nhưng nhỏ hơn, mọc hoang dại khắp các cánh đồng mùa gió rét. Làm bánh khúc ngon nhất cần lá khúc bánh tẻ, rửa thật sạch rồi giã nhuyễn, nhồi với bột nếp đã nghiền mịn. Nhân bánh khúc có thịt ba chỉ, đậu xanh, hạt tiêu như nhân bánh chưng. Từng viên bánh khúc được vo tròn đem đồ chín cùng với gạo nếp đã ngâm qua một đêm.

Gọi một phần xôi bánh khúc, người bán hàng khéo léo tách lấy một chút xôi trắng, một phần bánh tròn xoe, trắng tinh của phần bánh, gói tất cả trong một chiếc lá sen hay tấm lá chuối.

Đêm đông lạnh buốt, gói xôi bay nghi ngút khói, cắn một miếng xôi lá khúc, thấy cái dẻo của bột nếp hòa trong hương vị nồng ấm của hạt tiêu, đậu xanh, thấy người bỗng lâng lâng trong ấm áp.

 


Bánh khúc Quân đã trở thành thương hiệu mang món ăn ngon đến mọi ngõ ngách

của Hà Nội hôm nay - Ảnh: Thúy Hằng

Xôi lá khúc đi ra từ những nếp nhà nghèo khó của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Tận dụng loài cây dại, nấu thành món ăn mới cho cháu con. Lâu dần, món ăn dân dã này trở thành một thương hiệu của Hà Thành.

Mê bánh khúc, có mấy ai không biết đến bánh khúc Quân (35 phố Cầu Gỗ). Một ngày có hàng ngàn viên bánh khúc được tỏa ra từ cửa hàng này đến mọi ngõ ngách của Hà Nội, làm ấm lòng những người con xa quê hương, lâu ngày chưa biết đến mùi nếp cái hoa vàng, mùi đậu xanh, thịt ba chỉ ướp tiêu cay hòa trong màu xanh thơm ngát của lá khúc miền quê.

Ngồi ăn ở chính quán ăn này, người ta có thể kêu thêm chả cốm, giò lụa, ăn chơi cùng xôi- một cách thử hương vị mới cho món ăn truyền thống.

Hà Nội- thành phố nhập cư, nhiều người vì cuộc sống phải lên thành phố kiếm kế sinh nhai với đủ mọi nghề, từ công nhân đến bốc vác, buôn bán, lái xe... Xôi, món ăn dân dã, nhiều khi chỉ với 5 ngàn đồng đã đủ làm ấm lòng người lao động.

Một món ăn ngon, cũng trở thành nỗi nhớ khi đi xa Hà Nội. Xôi Hà Nội- món ăn giản đơn nhưng đủ sức làm điều kì diệu ấy. Xôi, bất kể nấu với thức gì cũng mang màu của quê hương lên thành thị, mang tuổi thơ vào xô bồ cuộc sống, mang chút ấm nóng giữa đêm tha hương. Hạt gạo trắng trong bọc lá chuối thơm, cô hàng xôi cười niềm nở, luôn tay chân với đậu xanh, hành, lá, chỉ có vậy cũng khiến bức tranh cuộc sống thật dễ chịu, đáng yêu.

Phố phường đang vào một mùa đông, lại quay quắt nhớ một góc phố quen có thúng xôi bảng lảng khói bay trong sớm mai Hà Nội…

 Thúy Hằng

Tổng hợp & BT: Thanh Xuân (NauNgon.com)