Mỗi năm đến mùa nước nổi, lúc các con sông, rạch miền Tây chìm trong bể nước, đó cũng là mùa tép mòng hay còn gọi là tép trấu.

Khác với con ruốc biển, mình mỏng, nhỏ xíu; con tép mòng miền Tây lớn hơn con ruốc, mình cỡ bằng đầu đũa, vỏ cứng có màu trong xanh như ngọc thạch. Lúc vừa giở chà ngôm hay xúc được đám tép mòng búng, mình nhảy rồ rồ nghe bắt ham.  

Tuỳ vùng mà người ta có cách bắt tép mòng khác nhau. Miệt Trà Vinh là vùng có nhiều tép mòng nên người ta thường đặt chà ngôm để bắt tép. Chà ngôm bắt tép mòng đan bằng tre, hình dáng giống tựa giỏ bắt nhái, hông có khoét lỗ tròn để đặt hom sâu vô trong. Lựa chỗ ruộng tương đối trũng đặt ép chà ngôm xuống, dùng sình be cho chà ngôm đứng vững thấp hơn mặt đất, rồi dọn đường cho tép mòng xuôi theo dòng nước vào.

Mồi để dụ tép mòng là cám rang trộn với cháo gạo lứt vò viên tròn cỡ trái chanh. Chà ngôm cứ đặt rải theo bờ ruộng, tối đặt, sáng ra thăm trút tép, rồi đặt tiếp chiều tối lại ra thu hoạch. Những vùng khác thì người ta còn dùng lọp hay đặt vó để kéo tép mòng. Vó loại nhỏ đặt góc ruộng trũng rồi rải cám rang lên mặt để một hồi lâu canh cất vó, trên mặt vó cơ man nào là tép mòng. Tuy nhiên, đến mùa tép mòng nhiều đầy mặt ruộng lúc đó giản đơn nhất là dùng rổ xúc tép vừa nhanh vừa được nhiều.

Mùa tép nhiều, bữa nào trúng, có cái chà ngôm được cả chén tép đầy. Tép nhiều ăn không hết thì mang đi phơi khô hoặc làm mắm. Tép mòng sau khi lựa bỏ những con ốc, cá nhỏ và đất đá, người ta đem rửa thật sạch rồi phơi khô. Do tép mòng mỏng, nhỏ nên chỉ cần phơi một nắng là tép mòng đã khô rang. Tép sau khi khô cho vào bao bố dùng chày vỗ nhẹ rồi đổ tép ra nia xảy bỏ vỏ. Vậy là đã có tép mòng khô đem cất để dành nấu canh, kho quẹt…Hoặc bữa nào kẹt mồi nhậu, hái mấy trái mít non nhỏ xíu bằng ngón cái, bào mỏng giã với chùm ruột, thêm nước mắm đường, ớt hiểm rồi rắc tép mòng khô vào, vậy là có mồi nhậu bắt hơn cả thịt thà.

Trà Vinh còn có loại mắm đặc biệt là mắm tép chua, làm bằng tép mòng, khác với mắm tôm chua làm bằng tép bạc đất. Mắm tép kiểu này chỉ làm bằng tép mòng với muối hột và cơm nguội. Mắm tép sau khi đã ngấu đều có màu đỏ gạch trông rất bắt mắt. Mắm tép mòng trộn với đu đủ chấm cá lóc nướng trui thì ngon hết biết. Lẫn trong vị mặn của mắm là cái hơi chua chua, cay cay, làm cho mắm tép mòng ăn với cá lóc nướng trui có vị lạ đôi khi còn bắt miệng hơn cả mắm nêm.

Tuy nhiên, tép mòng rang lại là món ăn dân dã có nhiều hương vị nhất vì nó đơn sơ mộc mạc, giữ nguyên sự tinh tuý ngọt ngào của con tép miệt sông nước. Tép chỉ cần rửa thật sạch cho vào chảo với lửa lớn ngọn, dùng đũa huơ qua lại vài cái, tép chuyển sang màu đỏ cánh sen căng mọng vậy là có thể nhắc chảo xuống cuốn tép với bánh tráng, bún và rau sống ăn hoài không thấy ngán. Người ta còn có một biến tấu khác là tép mòng um lá chanh cũng khá đặc sắc. Tép mòng được rửa thật sạch cho vào nồi với những sợi lá chanh thái chỉ, tép mòng được um chín trong chốc lát, mùi thơm của lá chanh hoà lẫn cùng mùi tép làm cho món ăn trở nên đằm thắm, hấp dẫn hơn.

Theo Quang Tâm SGTT
Tổng hợp & BT: Bích Loan (NauNgon.com)