Có thể nói don là loài thủy sản “độc quyền” của dòng sông Trà - Quảng Ngãi. Đến miền quê núi Ấn sông Trà mà không ăn don thì coi như chưa đến vậy!
Don sau khi bắt về, đem ngâm cho nhả hết bùn ra rồi mới cho vào nồi luộc chín, sau đó đãi ra lấy ruột (thịt don).
Ruột don chỉ to bằng cái móng tay út của trẻ con nên để có một tô don, có khi phải mất hàng trăm con như thế. Nước luộc don một lần nữa lại đem nấu với số ruột vừa đãi.
Thử một lần sẽ khó quên vị ngọt dịu, thanh mát từ những con don bé xíu nơi hạ nguồn sông Trà
Sở dĩ người ăn phải “hít hà” là do tô don vừa nóng lại phải vừa ăn với một loại ớt đặc biệt, dân miền Trung gọi là ớt tép, hoặc ớt chỉ thiên, lớn hơn đầu tăm một chút. Ớt này không quá cay, lại rất thơm, ăn với don là... số dzách! Ngoài chất “phụ gia” là ớt tép, tô don còn được rắc lên một ít hành lá và bánh tráng, một loại lương khô khá phổ biến ở Quảng Ngãi.
Những ai không phải là dân Quảng Ngãi, khi lần đầu ăn don thường ngộ nhận điều này: ăn hết tô don mà cứ ngỡ đó chỉ là “khúc dạo đầu”, vì thịt don rất ít, nước trong tô lại lễnh loãng, ngồi đợi bà chủ quán bưng món don “chính thức” ra. Sau đó chủ quán cũng ra nhưng không phải bưng món don chính thức như suy nghĩ của khách mà là ra để... tính tiền.
Bấy giờ, vị cay của ớt, mùi thơm của don, chất đậm đà của hành và bánh tráng mới bắt đầu thấm. Khách vừa tính tiền, vừa vỡ ra rằng mình vừa ăn xong một loại đặc sản. Cái lạ của don là khi cảm nhận được vị ngon của nó thì cũng là lúc phải đứng dậy tính tiền.
Ở Quảng Ngãi có rất nhiều quán don, nhưng ngon nhất là những quán ở vùng Phú Thọ, cách TP Quảng Ngãi chừng 5 km về phía đông. Nơi đây có cả một làng chuyên đi cào don ở cuối sông Trà.
Trà Sơn
Tổng hợp & BT: Bích Loan (NauNgon.com)
