1. Nhút Thanh Chương
Ở Nghệ An nói chung và Thanh Chương nói riêng, nhút là thức ăn dân dã, truyền thống của mọi gia đình. Nhút thường được làm từ mít xanh hoặc xơ mít chín và muối trắng. Với mít non sau khi hái xuống, gọt bỏ vỏ ngoài, người ta không rửa mà dùng lá chuối khô lau đến hết nhựa. Mít được băm thành sợi nhỏ, ngắn rồi cho vào cối giã, ngâm nước muối rồi vắt. Tiếp đó hỗn hợp này được bỏ vào vại sành, khoả đều, phủ đậy bằng một chiếc vửng đan bằng nứa, chặn đá, đổ tiếp nước muối, ủ khoảng 3 đến 6 ngày là dùng được. Nhút có thể chấm nước mắm, làm nộm, xào, nấu canh.
2. Tương Nam Đàn
Nói đến "nhút Thanh Chương" thì không thể bỏ qua "tương Nam Đàn". Nguyên liệu chính để làm tương toàn là những thứ gần gũi, thân thiết với cuộc sống hàng ngày: đậu nành, nếp hoặc ngô, muối và nước. Ngô và đậu rang, xay, ngâm rồi phơi (ngô không ngâm, ủ với lá nhãn làm mốc), đặc biệt đậu chỉ xay hoặc giã vỡ đôi, vỡ ba, không vỡ vụn như tương bần miền Bắc, đảm bảo khi lấy ra bát thấy mẻ đậu như từng con thuyền bé xíu nổi trên mặt bát nước vàng óng.
Tương có thể dùng làm nước chấm, kho với cá thịt hoặc giản đơn hơn là chan ăn với cơm không. Ăn tương, ta cảm nhận được vị mát lành của hương phù sa trong từng hạt đỗ, hương thơm của ruộng đồng trong nếp xôi, vị mặn mòi của biển cả trong hạt muối và vị nồng ấm của mạch đất quê hương qua từng giọt nước.
3. Bánh đa Đô Lương
Dù bánh đa phổ biến ở nhiều vùng miền khắp cả nước nhưng bánh đa Đô Lương, Nghệ An vẫn được nhiều người nhắc đến khi nói về bánh đa ngon. Bánh được làm từ bột gạo, tiêu, tỏi và các gia vị khác. Nguyên liệu tuy giản đơn, dễ kiếm nhưng để có một chiếc bánh ngon đòi hỏi rất nhiều công phu. Gạo phải trắng, tuyệt đối không lẫn trấu hay cám. Gạo được xay nhuyễn với nước rồi trộn với vừng (mè) đen, cùng với tỏi giã nhỏ, hạt tiêu được xay mịn và những gia vị vừa đủ rồi tráng bằng nồi hấp. Khi bánh chín thì vớt ra, cho lên giá phơi cho đến khi khô giòn. Công đoạn tráng bánh khá công phu và là khâu quan trọng, đòi hỏi sự khéo léo của người thợ. Bánh đa là thứ bánh dân dã, dễ ăn kèm với các món khác hoặc ăn riêng đều quá ngon.
4. Bánh đa xúc hến
Bánh đa xúc hến là món nhậu quen thuộc những dịp bạn bè gặp nhau của người dân xứ Nghệ. Hến ăn kèm phải là những con hến được đãi từ sông Lam béo và sạch rồi xào cùng mỡ. Những miếng bánh đa Đô Lương giòn tan lúc này sẽ biến thành những chiếc thìa cho ta nhẩn nha xúc những con hến ngon lành và cảm nhận hương vị ngọt, thơm, cay, bùi, béo đầy quyến rũ. Món bánh đa xúc hến không thể thiếu được một số gia vị như ớt, rau sống và lạc giã dập.
5. Cháo lươn, súp lươn
Đến Nghệ An mà không thưởng thức cháo lươn, súp lươn thì quả là đáng tiếc. Cả 2 món đặc sản chế biến từ lươn này đều có vị cay nồng đặc trưng. Cháo lươn Nghệ An không xào thịt lươn đến săn khô như cháo lươn ở Hà Nội mà miếng lươn đước để nguyên, vẫn mềm, ngọt, thấm đậm vị thơm cay của hành, của ớt, của tiêu, óng ánh sắc vàng của nghệ. Bát cháo múc ra được điểm mầu xanh của lá hành tăm, chỉ nhìn thôi cũng đủ thấy hấp dẫn.
Ngoài cháo lươn, súp lươn cay từ lâu đã là niềm tự hào của người dân nơi đây. Lươn được chế biến thơm nức mũi với vị cay nồng cộng hưởng với mùi thơm đặc biệt từ rau răm và một ít cốt chanh khiến cho bát súp không thế hấp dẫn hơn. Ăn kèm cùng với bát súp lươn cay là bánh mỳ được nướng sẵn hay bánh mướt được tráng mỏng cộng thêm một nhúm hành khô được rắc lên trên, ngoài ra có nhiều người còn ăn kèm cùng bánh đa rất lạ miệng.
6. Bánh mướt
Thoạt nhìn, bánh mướt có vẻ giống với bánh cuốn ngoài Bắc nhưng nó lại có hương vị thơm ngon rất riêng. Bánh chỉ được làm bằng bột gạo tẻ - gạo được ngâm nước rất lâu sau đó được vớt ra xay nhuyễn và được ủ trong nhiều giờ liền. Bánh mướt thường dài như ngón tay trỏ của người lớn, cuộn tròn, mềm, mịn, trắng trong. Bánh mướt thường được ăn kèm với nước mắm vắt chanh, đường vừa đủ, ớt cắt lát mỏng. Chỉ giản đơn thế mà có thể ăn đến no.
7. Ốc xào Nghệ An
Ốc xào là món ăn vặt được người dân xứ Ngệ đặc biệt ưa thích. Ốc xào ở Vinh không để nguyên con như ốc xào me Hà Nội mà được chặt đít và tẩm với gia vị, lá chanh, sả, ớt, sau đó được xào lên cùng với hành tóp mỡ. Tất cả vị đậm đà, cay mặn thấm sâu vào từng con ốc. Ốc xào được ăn kèm bánh đa và rau sống. Nếu có dịp đến Nghệ An, đừng bỏ qua cơ hội thử món ốc thơm lừng, béo ngậy mà cay xè này nhé.
8. Khoai xéo
Khoai xéo là một món ăn dân dã đặc trưng đã gắn bó với biết bao người con của xứ Nghệ. Để làm khoai xéo, sau khi thu hoạch, người ta chọn những củ khoai ngon, nhiều bột nhất rồi đem đi rửa thật sạch, sau đó cát lát mỏng đem đi phơi cho đến khi khoai khô giòn thì bỏ vào chum vại, đậy kín và để ăn dần.
Gọi là khoai xéo bởi khi nấu chín, ta phải dùng tới mỗi tay ba chiếc đũa để xéo khoai, xéo cho tới khi khoai tơi thành bột mới thôi. Dân dã thì nấu khoai không rồi xéo lên ăn với cà, sang và cầu kỳ hơn thì nấu cùng ỗ, nếp, đường hoặc mật mía.Mỗi khi mùa đông về hay mưa rét thì đem 1 ít ra nấu. Giữa tiết trời lành lạnh mà có một bát khoai xéo ăn thì ấm lòng biết bao nhiêu.
9. Cháo canh
Cháo canh làm từ bột mỳ, mỗi sợi nhỉnh hơn đầu đũa, có nhiều vị như cháo canh tôm, cháo canh giò heo… nhưng với những người dân Vinh thì quen thuộc nhất vẫn là vị cháo canh thịt. Một trong những khâu quan trọng làm cháo canh ngon và thu hút người ăn đó chính là nước dùng. Nước dùng được ninh từ xương, có vị ngọt nhẹ sau đó thả sợi mỳ vào cùng với một ít tôm, thịt băm và hành khô. Trước khi múc cháo canh ra tô thì cho thêm một chút sa tế và hành lá khiến khách “ngồi không yên”.
Món cháo canh nhìn quá ngon mắt.
Sợi mỳ được làm từ bột mỳ.
Theo Trí thức trẻ
Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)
