Quê tôi nằm giữa 2 con sông, bên này là dòng Nông giang tưới tiêu cho ruộng đồng xanh mướt; bên kia là con sông Chu mênh mông vươn mình qua những triền cát trắng. Hai dòng sông ấy đã "ban phát" vô số sản vật, trong đó có món canh hến ngọt thanh, dân dã. Cùng là hến sông song hến ở 2 con sông chảy qua Thanh Hóa này rất khác nhau về "vị ". Nếu như con sông Nông giang với đặc thù nước sâu, có nhiều bùn đất, chảy qua khu dân cư nên cho những con hến to đầy, vỏ màu đen, vị hến ngọt đậm thì hến của sông Chu lại khác hẳn. Những con hến bé xíu, có vỏ màu vàng trắng nhạt, nằm ngay trên mặt nước nông. Vị của hến ngọt thanh, man mát. Dù là hến được mò từ dòng sông nào cũng đều là món ăn khoái khẩu của người dân quê tôi.
Hến sau khi được mò về đem ngâm vào nước gạo một đêm cho bớt bùn đất. Sau đó đem luộc chín. Phần nước luộc hến để cho lắng, lọc lấy phần nước sạch. Nước hến có màu đục. Ruột hến sau khi vớt ra làm sạch, vắt sơ cho ráo nước. Cho dầu vào chảo, thêm ít hành phi thơm, đổ ruột hến vào xào, nếm nêm chút gia vị. Khi nào thấy ruột hến hơi vàng, thịt săn lại thì nhấc xuống bếp.
Kế tiếp là bắc nồi lên bếp, đổ phần nước hến đã luộc vào đun, khi nước sôi cho rau, ruột hến đã xào vào, nêm thêm gia vị vừa ăn là được. Nồi hến nhấc xuống tỏa mùi thơm ngạt ngào, đánh thức vị giác.
Những đứa trẻ ham chơi mẹ gọi mãi không về , chỉ cần nhác thấy khói lam chiều trên nóc bếp, thoang thoảng đâu đây mùi canh hến đậm đà thì thể nào cũng chạy ù về. Cả nhà quây quần bên mâm cơm đạm bạc.
Chan canh hến vào bát, hít hà vì mùi thơm nồng nàn, vị ngọt không lẫn vào đâu được của con hến quê hương. Màu xanh của cọng rau sau vườn nhà, đo đỏ màu ớt trái, đùng đục màu nước hến. Tất cả hòa quyện vào nhau trong cuống họng, để lại dư vị đậm đà, ngọt nơi đầu lưỡi. Chẳng mấy chốc bụng đã no vậy mà vẫn cứ muốn "húp" thêm bát canh nữa!
Hến mùa nào cũng có, nhưng ngon nhất là vào mùa hè. Lúc đó sông Nông Giang cạn, hến béo và ngon. Ở sông Chu (chảy tự nhiên) nên mùa nào cũng mò được nhưng hến cũng chỉ ngon nhất khi hè đến. Thú nhất là vào những đêm trăng sáng, trên những doi cát trắng rộn ràng tiếng cười tiếng nói của người đi cào hến. Dưới ánh trăng, dòng sông lấp lánh, người đi cào hến chỉ cần lội xuống nước lấy chân "cào" xuống những chỗ nước nông, lập tức những con hến bé xíu sẽ hiện ra.
Để có bữa canh ngon chỉ cần lội qua lội lại vài vòng là đã thu được cả rổ. Để rổ hến lên bờ các cô các chị lại tung tăng bơi lội xuống sông tắm táp. Tiếng cười đùa vang cả khúc sông. Ngày ấy, tôi còn bé cứ mỗi lần theo chị đi cào hến đêm trăng là niềm thích thú, háo hức. Nhìn cảnh tượng đó tôi liền nghĩ về giấc mơ cổ tích nơi có những nàng tiên giáng trần, đang say sưa với cảnh đẹp nhân gian mà lỡ quên đường về. Chị bảo " bé mơ mộng quá".
Có lẽ bát canh hến ngày xưa ngon vì nhiều lẽ. Vì đó là sản vật quê mình; vì ở đó có tiếng cười rộn ràng của thiếu nữ thôn quê; vì đó là một mảng màu trong ký ức tuổi thơ. Dần theo thời gian tôi lớn khôn, xa làng quê, xa con sông tuổi thơ. Bươn trải qua bao dòng đời vậy mà không sao nguôi được nỗi nhớ quê hương: Nhớ tiếng ru ầu ơi của mẹ, nhớ cánh đồng, dòng sông và món canh hến đậm đà thấm vị quê hương.
Bài và ảnh Hoàng Huế
Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)
