Mùa nước tràn đồng cũng là mùa giao phối, cá leo lại "leo" lên
ruộng lúa tìm nơi lý tưởng để “làm tình”. Đây cũng là thời điểm thích
hợp để bà con ngư dân chuẩn bị sẵn đồ nghề "rượt cá leo".



Cá leo vừa mới dỡ chà - Ảnh: H.Vũ

Thích sống dọc theo bờ sông và kênh rạch và đến mùa nước lên, khoảng từ
tháng 6 đến tháng 9 âm lịch, cá leo lại "leo" lên ruộng lúa tìm nơi lý
tưởng để giao phối.

Đó là lúc nước vừa tràn đồng, mưa rơi lất phất, đăc biệt vào những đêm
trăng thượng tuần, con đực con cái từ các sông ngòi, kinh rạch phóng lên
mặt ruộng xâm xấp nước để đùa giỡn và làm nhiệm vụ truyền giống.

Tác giả Trần Văn, người từng chứng kiến cảnh rượt cá leo đã có đoạn mô
tả thật hấp dẫn: “Các cô cậu cá leo làm tình mùi mẫn, quần nhau cho bằng
thích, rượt đuổi nhau tung tóe nước, lấp lánh dưới ánh trăng bàng bạc”.

Cá leo là một loài cá nước ngọt có nhiều ở khu vực sông Tiền và sông
Hậu, đặc biệt các vùng gần biên giới Việt Nam - Campuchia như Châu Đốc,
Tân Châu (An Giang), Hồng Ngự (Đồng Tháp)… Thuộc loài cá da trơn, mình
cá leo dẹp và dài, đầu to, miệng móm, môi trớt giống như cá trèn bầu
nhưng to hơn nhiều, có con nặng đến 3-4 kg.

Các vùng gần biên giới Việt Nam - Campuchia như Châu Đốc, Tân Châu (An
Giang), Hồng Ngự (Đồng Tháp)… một thời nổi tiếng với nghề săn bắt cá
leo.

Khác cá trèn, cá kết cùng loại, cá leo "làm tình" rất sôi nổi, dữ dội,
không phải một cặp mà có đến hàng chục cặp đuổi nhau làm tung tóe mặt
nước trắng xóa. Thậm chí những cặp ham vui, "leo" lên tới chỗ cạn, mắc
kẹt rồi vùng vẫy chờ chết.

Gặp nơi nước sâu chúng chỉ làm cho mặt nước dợn sóng nhưng cũng không
qua mắt được những ngư dân thiện chiến. Chính vì vậy mà dân gian mới gọi
là “cá leo”. Và đây cũng là thời điểm thích hợp để bà con ngư dân chuẩn
bị đồ nghề săn bắt (người vùng Châu Đốc xưa gọi là rượt cá leo).

Dụng cụ để bắt cá leo rất giản đơn, thường chỉ cần duy nhất cái nơm.
Khi phát hiện mặt nước dợn sóng, người ta theo dõi và chờ đợi khi nào cá
xuất hiện là dùng nơm để chụp, một cách dễ dàng.

Nhưng đó là chuyện của hai ba mươi năm về trước. Bây giờ loài cá nầy
rất hiếm và quý nên bà con phải khai thác bằng cách dỡ chà, giăng lưới,
giăng câu…

Anh Nguyễn Văn Thiên, một tay lưới nổi tiếng ở An Phú - An Giang cho
biết cá leo xuất hiện nhiều vào mùa nước nối nhưng rất khó đánh bắt. Do
vậy giá cả thường cao hơn các loài cá khác.

Thịt cá leo săn chắc, thơm ngon, ngọt và béo lại không xương nên được
các bà nội trợ chế biến thành nhiều món ngon độc đáo như cá leo chiên
tươi, ướp muối chiên, kho lạt, nướng, nấu canh chua… món nào cũng có
đẳng cấp. Và một trong những món ngon độc đáo mà các nhà hàng thường chế
biến phục vụ cho du khách hiện nay là cá leo nướng muối ớt.



Dỡ chà bắt tìm bắt cá leo - Ảnh: H.Vũ





Cá leo nướng muối ớt - Ảnh: H.Vũ



Cá leo kho lạt - Ảnh: H.Vũ

Muốn chế biến ngon trước hết phải chọn mua những con còn tươi sống đem
về làm sạch nhớt bằng cách rửa nước ấm hoặc nước muối, móc bỏ mang,
ruột, cắt bỏ vây, để cho ráo nước. Sau đó đem cá ướp với tỏi, ớt, chút
bột nêm và bột ngọt cho thấm đều trước khi đem nướng trên bếp than hồng
hoặc bếp điện.

Trong khi nướng, phải trở cá thường xuyên, xát thêm muối ớt và dầu chiên
nhiều lần cho đến khi da cá chuyển màu, mỡ cháy xèo xèo, bốc mùi thơm
lựng là cá chín. Đặc biệt cá leo da mỏng, thịt mau chín nên khi nướng
tránh cháy khét, mất ngon.

Nước chấm thích hợp nhất với món cá nướng là nước mắm chua cay hoặc
muối ớt vắt chanh. Món này có thể ăn chung với bún hoặc cuốn bánh tráng
kèm thêm các loại rau, xà lách, dưa leo, chuối chát, khế... Có thể coi
đây là món ngon đặc sản, thịt cá lại hiền, bổ dưỡng và ăn ít ngán nên
mọi người đều ưa thích.

Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)