Sống trong môi trường nước lợ, nơi cửa sông, cửa rạch đổ ra biển, rạm có nhiều ở vùng hạ lưu sông Thu Bồn (Quảng Nam).
Thoạt trông rạm rất giống cua đồng nhưng vóc dáng nhỏ hơn, đôi càng to, mai không lồi bóng mà hơi lõm mấp mô. Mùa nắng cũng có rạm nhưng thịt không chắc và ăn không ngon, chỉ đến khi tháng 10 về rạm mới vào mùa.
Rất thú vị khi bắt rạm trên đồng vào mùa lụt nước trắng xóa. Bắt rạm có nhiều cách, có thể cất vó như bắt tôm cá hoặc dùng lờ. Người ta thường dùng loại tre nan bánh tẻ có độ dẻo và độ bền cao để đan những chiếc lờ trông giống như quả bầu. Mồi câu là cá đã bốc mùi ươn trộn với cám rang.
Theo kinh nghiệm của ngư dân, đánh lờ được nhiều rạm nhất vào lúc chập tối, đến mờ sáng. Đem lờ đã gắn hom đặt men theo thửa ruộng, con mương hay triền sông (nơi có khe nước đổ xuống). Những hôm mưa bão, nước tràn vào hang, rạm bị “động” bơi ra rất nhiều, chui vào đầy lờ.
Ảnh: Thanh Ly
Rạm có thể chế biến thành nhiều món. Chọn con vừa phải, thịt chắc, gạch nhiều, gặp được con đang ôm trứng thì càng ngon. Những con có cặp càng to đem rang hoặc lột chiên ăn với cơm. Con cái gạch son luộc chấm muối ớt. Một món khá phổ biến là rạm nấu canh chua, vừa thơm ngon vừa tăng sức đề kháng trong những ngày mưa lạnh.
Trước tiên, rửa rạm thật sạch đất bùn, sau đó bóc yếm và bẻ đôi làm hai nửa, tách cả càng, gọng. Tất cả ướp cùng hành lá giã nhuyễn, thêm đường, chút nước mắm, ít tiêu vào trộn thật đều. Bắc chảo dầu lên bếp, phi tỏi thật thơm rồi cho rạm đã ướp vào xào sơ. Khi mùi thơm của rạm tỏa ra, cho ngay cà chua đã bổ miếng vào, đảo đều và nhanh tay cho nước sôi để nguội với lượng vừa ăn. Đợi nồi canh sôi bùng lên thêm me chua, trái giác và một ít bắp chuối đã thái chỉ vào. Rạm chín, nêm gia vị lại lần nữa cho vừa miệng rồi tắt lửa, rắc thêm tiêu.
Những năm lụt về trúng đậm rạm, người ta muối rạm trong chum to để ăn dần. Rạm rửa thật sạch, sắp vào chum. Nước muối nấu sôi, chờ nguội đổ vào rồi đậy lại. Khoảng 5 ngày sau, mang mắm ra dầm với ớt tỏi thật nhiều, không quên vắt vài giọt chanh, thêm đường, bột ngọt. Mắm rạm sau khi chế biến ăn với cơm, bún... đều rất thơm ngon.
Với người thích “lai rai”, đến mùa rạm không thể bỏ qua món rạm rim mặn. Rạm rửa thật sạch, tách mai và yếm, cắt bớt chân, Lưu ý giữ nguyên lớp gạch béo trên lưng. Ướp với một chút muối, cho dầu chiên vào đảo đều. Đun thêm khoảng mươi phút, rạm chín rồi thêm đường, tương ớt vừa ăn. Trước khi tắt lửa có thể cho vài lá chanh thái chỉ, thêm vài củ sả giã nhỏ hay tiêu.
Phan Thị Thanh Ly
Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)
