Trong dân gian, mã thầy còn có nhiều tên gọi khác như củ năng, bột tề, thủy vu, ô vu, ô từ, hắc sơn lăng, địa lật, hồng từ cô...
Mã thầy vị ngọt, tính hàn, giải độc trừ mụn, nhiều tinh bột, protein và vitamin., có thể thanh nhiệt, hóa đàm, khai vị tiêu thực, sinh tân nhuận táo và làm thuốc chữa các bệnh như: sốt cao, mất nước, vàng da, tiểu ra máu do huyết nhiệt, đau mắt đỏ, viêm phế quản, viêm họng... do đàm nhiệt, mụn nhọt, viêm loét da niêm mạc, nhọt độc, mụn cóc... Mã thầy còn có chứa một hoạt chất chống vi khuẩn, phòng chữa ung thư, hạ huyết áp, trực khuẩn sinh đầy hơi...
Củ mã thầy chứa 68,52% nước, 18,75% tinh bột, 2,25% đạm, 0,19% mỡ và 1,58% chất khoáng. Trong dân gian, củ mã thầy thường được dùng để ăn chơi hoặc tráng miệng sau bữa ăn. Củ mềm, giòn, nhiều nước, vị ngọt. Nhiều người sử dụng mã thầy dưới dạng thức ăn - vị thuốc cho mát như lấy củ xắt nhỏ, nấu với bột đậu xanh làm chè lục tàu xá hoặc hầm với dạ dày lợn để thanh nhiệt, bổ dưỡng, tiêu tích, giải độc và dùng dạng bột với tác dụng mát gan, dạ dày và ruột.
Một số bài thuốc hay từ mã thầy:
- Mã thầy 500g, đường phèn 250g. Mã thầy ép lấy nước, lọc qua vải sạch rồi hòa với đường phèn, uống vài lần trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt hóa đàm, nhuận phế, dùng làm đồ uống giải khát có tính mát bổ và chữa các bệnh lý viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp trên như viêm họng, viêm amidal, viêm phế quản...
- Mã thầy 200 g, đường phèn 80 g, mía 350 g, cà rốt 200 g. Mã thầy rửa thật sạch, gọt bỏ vỏ, ngâm nước muối một lát rồi lại rửa thật sạch; mía róc vỏ, chặt khúc, ngâm qua nước muối; cà rốt rửa thật sạch thái miếng. Tất cả cho vào nồi đun trong 30 phút với lượng nước vừa đủ, để nguội, uống trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, hóa đàm, tiêu tích hóa thực, sinh tân, chỉ khát, lợi niệu, hạ áp, dùng rất tốt cho những người bị viêm đường tiết niệu, viêm họng, tiểu tiện bất lợi, viêm thận mạn tính, cao huyết áp, say rượu...
- Mã thầy 10 củ, hải đới 25 g, râu ngô 25 g. Mã thầy gọt bỏ vỏ, rửa thật sạch, thái miếng, đem sắc cùng hải đới và râu ngô, uống trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, lợi niệu, giáng áp, dùng làm đồ uống để phòng chống cao huyết áp.
- Mã thầy 200 g, đường phèn 150 g, hoài sơn, hạt sen, khiếm thực, sa sâm, ngọc trúc, bách hợp, ý dĩ và long nhãn mỗi thứ 25 g. Tất cả đem sắc với một lượng nước vừa đủ trong 60 phút, để nguội uống trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, sinh tân, lương huyết, giải độc, hóa đàm, tiêu tích, mát gan, sáng mắt, dùng làm đồ uống trong mùa hè rất tốt.
Những bài thuốc giản đơn:
- Đái ra máu: Mã thầy 150 gam, rễ cỏ tranh 60 gam, sắc uống.
- Cao huyết áp: Mã thầy 100 gam, rau câu, râu ngô mỗi thứ 30 gam, sắc uống.
- Phế vị đàm nhiệt, táo bón: Mã thầy 60 gam, da sứa 60 gam, sắc uống.
- Phiền khát, táo bón: Nước ép mã thầy, nước ép rễ cỏ lau tươi, nước ép ngó sen, nước ép lê, quýt mỗi thứ 5-10 ml, mỗi ngày dùng 1-2 lần.
- Mụn nước: Mã thầy 6 củ rửa thật sạch, giã nát, lòng trắng trứng 1 quả, trộn thật đều bôi.
- Đầu vú nứt nẻ: Mã thầy 6 củ giã nát, ép lấy nước, cho một ít băng phiến để bôi.
- Phụ nữ băng huyết: Mã thầy 1 củ đốt tán thành bột, uống với rượu.
Theo Từ Linh Hương Phụ nữTổng hợp & BT: Lê Minh (NauNgon.com)
