Chợ quê hay chợ Hôm, chợ nổi, phiên chợ núi… nhiều lắm các loại hình của “chợ” - một khái niệm vô cùng thân quen và gần gũi. Dù cho cuộc sống có hiện đại có thay đổi, trung tâm thương mại hay siêu thị có xuất hiện như nấm và vô cùng tiện lợi thì những nơi họp chợ cũng chẳng bao giờ biến mất, chỉ khi nào các cô, các bà, các mẹ dừng mua bán thì hiếm lắm lúc đó chợ mới chẳng tồn tại.
Tôi lục tìm trong kí ức về hình ảnh, âm thanh và hương vị của chợ trong những ngày giáp Tết. Có hình ảnh người bà xách chiếc làn màu đỏ dẫn đám cháu đi chơi chợ mua nào gà, nào cá, nào quả để chuẩn bị sẵn cho ngày đầu năm mới. Chợ Tết thường được họp vào 27, 28 tháng Chạp từ miền xuôi đến miền ngược và đó cũng là những phiên họp chợ cuối cùng của năm, thường rất đông vui, người mua, kẻ bán chẳng thiếu thứ gì. Từ cô Ba chỉ bán mấy trái quất xanh, đến chú Tư mang đôi gà béo mũm mĩm ra chợ bán, tiếng nói, tiếng cười khắp trốn.
Thực ra trong rất nhiều kỉ niệm thì tôi lại nhớ nhất hương vị của chợ tết. Tôi nhớ những hàng bán lá dong xanh mướt để gói bánh chưng, bánh tét. Rồi là mùi lá chuối khô để chuẩn bị sẵn giã giò, lại đến hương thơm của gạo tỏa ra từ những nồi bánh chưng, bánh tét nhà ai gói sớm. Tết là vậy đó, cả năm đi chợ chẳng bao giờ để ý nhiều điều, nhưng tết đến là ai cũng nhìn trước, ngó sau để mua được những nguyên liệu tươi ngon nhất.
Tôi vẫn nhớ gian hàng ô mai chỉ bán vào đợt tết nhà cô Tám. Dẫu cho bây giờ được ăn nhiều loại hơn cũng chưa thấy đâu có vị ngon như của cô. Gọi là gian hàng cho nó sang chứ thật ra chỉ có hai chiếc bàn gỗ mộc, trên đó bày đầy những khay lớn đựng ô mai, nào là ô mai táo ngào đường, ô mai quất, ô mai gừng, ô mai sấu non được chuẩn bị sẵn từ độ hè, đến ô mai dứa (trái thơm), ô mai dừa ngậy ngậy, ô mai chùm chua chua, màu sắc và hương vị cứ phải nói là đủ cả chả thiếu cái gì. Phục nhất là tất cả đều do mình cô chuẩn bị sẵn, nguyên liệu không có phẩm màu hay hóa chất để bảo quản như bây giờ. Thích nhất là ô mai táo ngào đường, quả táo được khứa ra rồi ngâm đường và chút muối sau đó mang phơi khô rồi mới đem vào ngào đường. Từng quả có hương thơm tự nhiên giống hương vị của kẹo ngọt, cắn vào thấy lớp vỏ ngoài hơi cứng nhưng bên trong lại dẻo dai, mà lượng đường lại ít nên ăn mãi không chán. Một loại nữa là ô mai sấu chua cay, nhắc đến thôi đã chảy nước miếng vì thèm, vị sấu thơm lừng, phần thịt quả thì chua cay, mặn, ngọt đủ cả. Tết hồi đấy lấy đâu lắm bánh kẹo nhập ngoại như bây giờ, chỉ có mứt thôi. Nên đi một vòng quanh xóm là ăn đủ các loại mứt luôn. Thành thói quen Tết nào cũng phải ra chợ tìm cô Tám để mua mứt dù cho bây giờ có nhiều loại bánh kẹo hơn.
Cả năm chỉ chờ đến chợ tết để lon ton cầm cái bát hay hộp ra những quán của các bà bán dưa, hành, củ kiệu muối. Mỗi lần ra là sẽ: “Bà ơi đong cho con một bơ củ kiệu” hay “Cho cháu vài nghìn nghìn dưa hành muối ạ!” .Cái món hành hay củ kiệu muối chua các bà, các mẹ phải chuẩn bị sẵn trước tết cả tháng cũng bởi lúc đó là đúng mùa dỡ hành, dỡ kiệu, tết là đúng dịp vừa ăn, năm nào mà nóng quá cũng sợ những loại củ muối bị hỏng hết. Hành đem muối là loại mới phơi một, hai nắng mùa đông đem muối mới ngon, chứ hành non quá muối sẽ bị ọp nước, già quá thì mùi hăng ăn chẳng ngon. Những ngày tết mâm cơm nào là giò xào, bánh chưng, bánh tét, thịt kho tàu toàn đồ mỡ, nếu mà không có mặt của bát hành, bát kiệu muối thì sao mà “xử lý” cho sạch sẽ được những đồ ăn ngon mà nhanh ngấy kia cơ chứ.
Chợ thường ngày vẫn vậy, chợ tết lại đông vui nhộn nhịp hơn, chỗ này bán thịt lợn mới mổ để gói bánh chưng, chỗ kia là mấy quả táo, quả hồng đỏ bày bàn thờ. Có chỗ lại lá dong, vài nhà giã giò, gói giò nhộn nhịp chẳng thiếu tiếng nói tiếng cười. Bởi chính những hình ảnh thân quen ấy nên dù siêu thị, cửa hàng tiện lợi có ở khắp nơi thì chợ vẫn là một phần chẳng thể thiếu!
Summer
Tổng hợp & BT: Ngọc Hương (NauNgon.com) 