Sơn La mang vẻ đẹp hùng vĩ ban sơ của núi rừng Tây Bắc, của những thửa ruộng bậc thang, của những cao nguyên đẹp nên thơ trong sương sớm… luôn biết cách níu giữ bước chân người. Không những thế, mảnh đất này còn sản sinh ra nhiều món ăn đặc sản thơm ngon, đầy ấn tượng với thực khách mọi miền.
> 10 món đặc sản Lào Cai nổi tiếng không nên bỏ lỡ
> 10 món ăn đặc sản không thể lẫn vào đâu được của Điện Biên
> 10 món ăn đặc sản không thể quên của Hòa Bình
> 10 món ngon đặc sản Yên Bái nhất định phải thử
> 10 món ngon đặc sản Lai Châu không nên bỏ lỡ
1. Nộm da trâu
Da trâu vốn là một loại nguyên liệu được dùng để làm trống vì có đặc điểm rất dày, cứng và dai. Ấy thế nhưng, ở mảnh đất này, thứ da trâu ấy lại trở thành một đặc sản ẩm thực vô cùng lạ miệng và độc đáo – thấu da trâu hay nộm da trâu của người Thái.
Để mềm hóa nguyên liệu khó chiều này, người dân nơi đây đã phải sơ chế qua khá nhiều giai đoạn như hơ qua lửa, ngâm nước lã rồi khéo léo lọc da thật mỏng, thật đều tay mới được.
Người vùng cao không dùng chanh hay dấm để bóp nộm mà kết hợp da trâu với nước măng chua tạo thành hương vị vô cùng khác lạ. Khi thưởng thức, bạn sẽ có cảm nhận, da trâu sần sật, đanh đanh, có hương thơm củ rau mùi tàu, mùi ta, vị bùi bùi của đậu phộng cùng vị chua thanh của măng rừng ngâm ngấu rất thú vị. Nộm da trâu là món nhắm rượu là tuyệt vời ở nơi vùng cao này.
2. Pa pỉnh tộp
Món ăn lạ tai này có tên dễ gọi hơn là cá gập nướng, gốc của người Thái. Pa pỉnh tộp – đặc sản Sơn La – có thể dùng nhiều loại cá để chế biến. Cá chép, cá trắm hoặc cá trôi chỉ cần vài lạng là ngon ăn. Cá được mổ dọc sống lưng, bỏ mật và nhồi gia vị như gừng, xả, ớt tươi, rau mùi, rau thơm, hành tươi, húng, đặc biệt là mắc khén vừa tăng sự đậm đà vừa khử tanh.
Cá thấm đều, người làm gập đôi, dùng tre kẹp chặt và nướng cá trên than hồng chứ không xiên hay để thẳng con như những nơi khác. Cá gập nướng chưa ăn đã nghe mùi thơm tỏa khắp với vị mắc khén đặc trưng núi rừng. Cho vào miệng rồi thấy rõ vị ngọt lành, thơm nóng, lại đậm đà, cay dịu trên từng tế bào lưỡi.
3. Cải mèo
Cải mèo vốn thuộc hàng rau có bẹ, lá dài màu xanh đậm, viền lá xoăn cảm giác như có gai, loại có lông, loại trơn, đó cũng là lý giải cho cái tên là lạ của cải. Cải mèo cũng được coi là loại rau quý vì được thiên nhiên chọn lọc nên sức sống mãnh liệt, nó có thể vượt qua thời tiết mùa đông khắc nghiệt có băng ở vùng núi này và sinh trưởng khỏe, để có thứ rau đặc sản cho con người.
Cải mèo cắt vừa ăn, luộc thật xanh, thêm lát gừng cho thơm và đỡ lạnh bụng dọn chung với mắm hoặc nước tương dằm trứng luộc giản dị nhưng vẫn rất hấp dẫn. Rau đăng đắng quyện với cái đậm đà béo trứng và thơm của nước chấm tạo nên vị riêng rất riêng hút cơm vô cùng. Ngoài món luộc, cải mèo còn có thể dùng ăn lẩu, xào… cũng ngon chẳng kém.
4. Cá hồi
Loại đặc sản này mới xuất hiện ở Mộc Châu – Sơn La vài năm nay, giá trị dinh dưỡng và độ ngon của nó thì khỏi phải bàn tới, nhưng cái thú ăn cá hồi ở Mộc Châu vào một ngày lạnh nó khác ăn vào mùa hè. Đó là khi món gỏi, món xông khói, hay chả… được chấm với bát nước chấm cay nồng mù tạt. Vừa xít xoa vì cay xộc lên mũi, vừa thấy người ấm hẳn lên. Những người ăn được cay quả là rất thú với món này, cay xộc, tê lưỡi nhưng sướng cái là không bị toát mồ hôi, người thấy thanh thanh chứ không bí bách vì nóng bức.
5. Chẳm chéo
Chẳm chéo là món chấm không thể thiếu được trong các bữa ăn bình thường cũng như khi đãi khách của người Thái ở Tây Bắc. Chẳm chéo là sự kết hợp của nhiều loại gia vị đặc trưng núi rừng nên có hương vị độc đáo không thể trộn lẫn. Về cơ bản, chẳm chéo được làm từ ớt khô hoặc tươi đem nướng lên cho thơm và giòn để lấy vị cay, tỏi và mắc khén để lấy vị thơm. Bốn thứ này giã chung với muối và mì chính là có thể cho ta một bát chéo cơ bản.
Từ bát chẳm chéo cơ bản này, người ta có thể chế ra được nhiều loại chéo khác: chéo cá (cá suối nhỏ nướng vàng, rồi đem giã nhuyễn với bát chéo cơ bản, dùng để chấm măng tre, măng vầu và rau luộc); chéo gan gà (đem gan gà hoặc gan vịt đã luộc chín, nướng qua cho thơm, thái thêm chút lá chanh rồi đem giã với chéo cơ bản, sau đó cho thêm nước luộc gà, vịt, đánh lên cho nhuyễn);…
6. Nậm pịa
Đến Sơn La, bạn sẽ được thưởng thức món ăn hoang sơ vào bậc nhất của núi rừng, đó là nậm pịa. Nậm pịa nhìn không ngon mắt. Nguyên liệu chính của món này là nội tạng các loài vật ăn cỏ bao gồm dạ dày, tiết, lòng, tim gan, phèo phổi thập cẩm phế lù đem ninh nhừ. Ngoài ra còn một thành phần rất đặc biệt nữa đó chính là pịa. Pịa là phần dịch (phân non) nằm giữa đoạn dạ dày và ruột già. Nếu bạn từng biêt đến món phèo lợn thì hẳn sẽ dễ dàng hình dung được cách lấy pịa của người Thái.
Nậm pịa món ngon Sơn La không phải là một món dễ ăn cho người mới thử. Nó có vị đắng của lá mắc khẹt, lòng và pịa cũng đắng, tuy nhiên sau khi ăn sẽ để lại vị ngọt trong cuống họng. Nậm pịa có tác dụng giải rượu rất tốt. Hơn nữa, đã ghé Sơn La thì cũng nên làm miếng nậm pịa coi như không phí dịp được trải nghiệm ẩm thực.
7. Xôi ngũ sắc
Mỗi dân tộc Sơn La đều có vốn văn hóa truyền thống đặc trưng tạo nên vườn hoa đầy hương sắc. Trong đó, văn hóa ẩm thực truyền thống của người Dao được thể hiện rõ nét qua hương vị của xôi ngũ sắc. Nguyên liệu làm xôi ngũ sắc gồm: gạo nếp thơm dẻo, hạt đều không lẫn tẻ, trộn với các loại lá cây rừng (co khảu, khảu đen) để nhuộm màu, tùy thuộc vào mỗi loại lá và cách pha chế để tạo ra 5 màu khác nhau, tạo ra sản phẩm sôi vô cùng hấp dẫn.
8. Ốc đá Suối Bàng
Ốc ở Suối Bàng chỉ thường có vào mùa mưa, khi tiết trời ẩm ướt. Ốc ở đây chẳng cần lá chanh hay sả, cứ thế luộc suông là đủ giữ vị. Thậm chí, nước chấm cũng không cầu kỳ, rót từ chai, cho thêm vài lát ớt là ổn. Ốc đổ ra, mọi người quây quần ngồi vừa khêu vừa nói chuyện là đủ ấm cho ngày mưa. Nếu muốn thưởng thức kiểu khác, có thể nấu canh ốc, làm gỏi ốc… vẫn giữ được vị giòn ngon.
9. Thịt gác bếp
Món thịt gác bếp vốn là đặc sản của vùng núi Tây Bắc nói chung và Sơn La nói riêng. Đến với Sơn La, bạn có thể được thả mình trong không khí trong lành, dễ chịu. Vào những buổi sáng tươi mát hay buổi tối lạnh se, cả mảnh đất chập chờn trong sương, bên ngọn lửa bập bùng, thưởng thức những miếng thịt gác bếp ngòn ngọt, dai dai, vẫn còn ngai ngái mùi khói thật thú vị.
Thịt gác bếp sơ chế không quá cầu kỳ. Thịt dùng để hun khói chủ yếu là trâu, bò hay heo được thả rông trên các sườn núi, sườn đồi. Khi chế biến, người ta róc các thớ thịt ra thành từng miếng, rồi hun bằng khói của than củi được đốt từ các loại cây mọc trên núi đá. Khi thịt đã thành phẩm, mùi khói gần như vẫn còn nguyên, vương vấn trong từng thớ thịt vậy mà chẳng gây khó chịu. Chính mùi khói ấy đã tạo nên sức hấp dẫn riêng của món ăn trên vùng núi, cao nguyên quanh năm sương phủ, mây mù này.
10. Sữa bò non Mộc Châu
Những đàn bò Mộc Châu mang đến cho người dân nơi đây các sản vật hết sức đặc biệt, trong đó phải kể đến sữa bò tươi. Ai đã từng được uống sữa bò đẻ (sữa đầu chỉ có trong vài ba ngày) mới thực sự là hạnh phúc. Bởi không phải lúc nào cũng có bò đẻ. Nó là thứ sữa nhiều chất dinh dưỡng, béo, ngậy và rất thơm.
Sữa tươi có thể uống bất kể lúc nào nhưng có lẽ thời điểm buổi sáng se lạnh là tuyệt nhất, mùi sữa nóng thơm phức, hương vị béo ngọt làm ta thấy vô cùng ấm áp và sảng khoái.
Thanh Xuân
đặc sản sơn la món ngon sơn laTổng hợp & BT: Lan Khuê (NauNgon.com)
