Theo phong tục tập quán của người dân Việt Nam ở cả 2 miền Nam, Bắc thì đến Tết Đoan ngọ (5/5 âm lịch) phải làm một số bánh trong đó có bánh tro (bánh gio). Tết Đoan Ngọ cần có bánh tro, vì sao?
Tết Đoan Ngọ cần có bánh tro

Có tên gọi tro vì nước để ngâm gạo làm bánh và nấu bánh đều được lấy phần nước trong, lắng từ nước tro (gio) của nhiều loại cây khác nhau. Gọi là bánh âm vì nó có đặc tính tư âm, bổ âm, do chứa toàn nguyên vật liệu có tính âm (toàn bộ là thực vật và khoáng canxi, kali...).

Theo Đông y: Bánh tro vị nhạt, tính mát ăn dễ tiêu, thích hợp nhất đối với trường hợp già yếu, trẻ em, có chứng bệnh nóng sốt âm ỉ (âm hư), những trường hợp dương thịnh gây âm hư như vào mùa hè mà cực điểm là đầu tháng năm Đoan ngọ (đoan dương - chính dương) thường gây ôn dịch thương âm. Vào dịp Tết Đoan ngọ nó sẽ phát huy cao độ những tính năng trên do mấy ngày tết Đoan Ngọ người ta còn gặp nguy hại do ăn uống no say nhiều thứ béo, nhiệt, khó tiêu (rượu nếp, xoài, mít...). Vì thế Tết Đoan ngọ cần có bánh tro.

Bánh tro không những trung hòa bớt độc hại trong ăn uống để bảo vệ sức khỏe trong ngày Tết Đoan ngọ mà còn cả thời gian sau đó. Do có tác dụng thanh nhiệt lợi tiểu, thải độc cho cơ thể để phòng và góp phần chữa một số bệnh cần lợi tiểu như tăng huyết áp, thống phong (gút) sỏi thận... Bổ âm (tư âm, dưỡng âm) là tôn chỉ của một trường phái dưỡng sinh lớn có vị trí quan trọng trong Đông y, bởi vì cơ thể chúng ta "dương thường hữu dư, âm thường bất túc".   Tuy nhiên ngày nay ít người mua hay làm bánh tro theo phong tục tập quán lâu đời mà dân ta đã đúc kết được từ kinh nghiệm thực tế phòng chữa bệnh (4 mùa) trong thức ăn hằng ngày. Tết Đoan ngọ giờ đây chỉ còn được hưởng ứng cho có lệ là mua rượu nếp ăn trong ngày này. Tập quán ăn bánh tro giờ đây càng cần được khôi phục để ta cân bằng với các loại bánh cao lương mỹ vị nhiều đường mỡ (dương thịnh) đang hằng ngày thấm ngầm ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Cách làm bánh tro:

Gạo nếp loại thơm ngon, mẩy hạt (không được lẫn gạo tẻ). Ngâm vào nước tro một ngày một đêm (hoặc 3 ngày 3 đêm) lấy ra vo lại nước lã rồi để thật ráo nước mới được gói.

Nguyên liệu để tạo tro:

Phổ biến nhất là cây vừng (mè).

Vừng phối hợp với cây khác; phổ biến là vừng với rau dền gai, chùm gửi (trên cây lành như dâu, bưởi...).

Ngoài 3 thứ trên còn có nhiều công thức khác, như vỏ quả bưởi, cám nếp, cọng lúa (rạ).

Lá niệt, cành lá cây thị, quả dầu sở.

Cây vừng, dền, vỏ quả xoan, vỏ cây dâu, dọc chuối...

Lá gói bánh tro: Lá sậy, lá cây cơm nếp, lá dong non, lá tre to bản.

Để thử độ vôi dùng măng làm chỉ thị màu. Nếu nhúng măng vào nước tro mà vàng là được, nếu trắng thì thêm vôi, nếu vàng đậm quá thì thêm nước cho loãng bớt vôi. Nhiều vôi bánh sẽ có mùi vôi nồng, mất ngon thơm.

Cách gói và nấu bánh tro (trong Nữ công thắng lãm của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác). Lấy cành lá cây rạ khoảng 5 phần, cây vừng khô 4 phần, lá tầm gửi 2 phần, vỏ quả xoan đâu (cây xoan trắng) 2 phần, vỏ quả bưởi 1 phần, lá thơm 2 phần. Các thứ ấy đốt ra lấy tro đem rây mịn. Đong một bát cho vào một bát nước ngâm. Cứ một cóng nước cho một bát vôi ngâm khoảng 15 ngày. Trước khi ngâm gạo 3 ngày lọc lấy một bát nước tro trong. Lấy một bát gạo nếp cái nhặt sạch vo rồi để ráo. Rồi ngâm vào nước tro một đêm (5 trống canh). Lá dong non luộc chín để gói cho mềm. Gói một đầu vắt lên đổ nước tro nếp vào gói lại, buộc dây. Nấu với một phần nước tro và 2 phần nước lã cho quánh. Nấu còn loãng chưa quánh lại lấy tro bỏ thêm cho quánh.

Các sách dạy làm bánh ngày nay đều có dạy cách làm bánh tro, ít nhiều khác nhau, nhưng nói chung giản đơn hơn. Lưu ý quan tâm nhiều đến việc xử lý tro và vôi cho vừa.

Màu bánh: Nếu muốn bánh có màu đỏ thì lấy măng tre đập dập ngâm nước măng và măng để dưới nồi mà nấu.

Muốn bánh trắng thì không cho măng, hoặc lấy quả xoan đâu bóc bỏ vỏ, đốt ra tro và dùng nước mưa hứng giữa trời để ngâm nước tro và nấu bánh. Có công thức còn cho cây dền, dọc chuối.

Muốn bánh có màu hổ phách (vàng nâu) thì lấy măng vòi lót đáy nồi. Theo các sách mới hướng dẫn giản đơn hơn, thay đổi màu bánh tro chỉ cần thay đổi như sau: Lá sậy cho màu vàng nhạt. Muốn nhạt hơn dùng lá non hơn. Muốn màu xanh lá cây gói bằng lá thơm nếp. Yêu cầu quan trọng là bánh phải trong suốt và ăn thơm mát.

Hình thức gói: Mỗi địa phương có cách gói hình thức khác nhau dài hoặc gù. Dài thì buộc đôi, gù thì buộc chùm như buồng cau.

Cách ăn: Nấu chín bánh để nguội bóc lá đặt vào đĩa tưới mật mía lên trên. Dùng thìa hoặc đũa xắn ăn. (Mật mía mát lành hơn. Mật ong, đường đỏ dùng khi không có mật mía).   Theo Phó Thuần Hương suckhoedoisong
Tổng hợp & BT:

Về Menu

Ăn ngon

trung cut chien xu ăn khuya mùa World Cup mì xào giòn bánh bông lan hương cam ca kho rieng mien tom don gian chả nấm rán cocktail bellini đào nướng cach nau banh canh tom Gạo sườn hầm rau củ nấu thịt vịt với sấu cach nau vit om sau giò gà căch Tôm đất xóc bơ tỏi bap cai muoi che bot san hat sen oc buou nhoi thit nuong Banh day cơm nắm chiên chè bơ xay ba rọi kho đậu hũ cai thao cach nau canh mang mong gio công thức nấu ăn Món mít tố nữ chiên cá cơm kho xoài mứt vỏ cam cach lam cha ram trứng chiên nấm mèo snow lam cha bi Bún mầm ca sạc hu gãƒæ ta thá t gà tự làm nước hàng tại nhà hinh bánh sinh nhât sinh tố bí đỏ Banh tam bi phát cách làm thận bò canh dau hu non ngon Bông thiên lý lam mut bi khoai lang chiên phồng Khoai lang chiên cách làm bánh đậu xanh Chè đâu xanh thit ba roi kho thom công thức kem viên kiwi bo cuon thit ba roi chả cá kho bánh nhân mè đen Luộc trung chien lap xuong CÃƒÆ thu Món canh ca loc nau chua cach lam uc ga ngon lam thịt hun khói SÃƒÆ kho qua kho thom ngom Cách làm gà quay mẹo vặt nấu ăn cà ri cơm chiên chua ngọt món bún Máy làm sữa đậu nành Mứt hạt sen thit heo nuong sot chanh Bánh Ngọt cai xanh cach lam xu xoa gato tre hue nấu chè măng cụt thịt không bơm nước Trang Trí banh chien gion xay mật ong với xoài trung ca canh sườn nấu rau củ thuc an thịt lợn sốt chua ngọt nuoc mia lau duong phen ngon Ð Ð Ñ m kiểu Thái Miến trộn kiểu Thái quán ăn chuyên bò luộc gà nguyên con công thức chè thanh long xoi ngam nuoc dua bánh bao Lưu Sa Liu Sha Bao công thức Nga lẩu chocolate Ngoc Anh MasterChef cá hồi chiên rau củ Phố gan gã món ăn mùa đông Cách nấu xôi gấc ca trung chien gion lÃng lạc rang nộm mướp đắng cháo cua bông cải Trang trí đĩa hoa quả đơn giản mà đẹp thịt nguội cuốn măng tây hoạt động nau xoi dau xanh cá forelle tieng đức hấp cach lam bap xao thit lòng xào dưa công thức bánh cookies truffle cách làm chè đậu xanh ca lu du Khám phá lợi ích của bí ngô bánh gà cách làm tép khô tôm sú nướng kem đậu xanh ngon hoa thiên lý Phá Ÿ tom hoang bao Thực đơn phong phú cho họp mặt gia