Sau những chuyến đi dọc các miền rẻo cao của Tây và Đông bắc, nỗi nhớ trong tôi không chỉ nằm ở những cung đường hùng vĩ đầy thử thách, ở cái chân tình hồn hậu của người dân sơn cước, mà còn ở những bữa ăn thật đáng nhớ.
Ai đã từng đến Bắc Hà vào một ngày giá lạnh, khi sương sớm hãy còn bảng lảng trên những nhành mận nhu nhú lá xanh, mới thấy cái thú khi chui vào quán phở nhỏ nhưng ấm cúng ven đường. Sương mù và khói bếp quyện tỏa vào nhau trong quán nhỏ, mùi quế và thảo quả trong nồi nước dùng ngây ngất.
Bánh phở tráng từ gạo nương dẻo mướt, thịt gà bản đậm chắc ngọt lừ, xà lách, húng quế xanh mơn mởn, vắt thêm trái chanh vàng ươm to bằng nắm tay, thơm một mùi thơm rất lạ.
Gì mà toàn rau xanh thế này? Đặc sản miền sơn cước đây ư? Vâng, đúng thế - Ảnh: Tịnh Tâm
Đến giờ, nhắc đến Bắc Hà, tôi lại dường như hít hà được cái mùi thơm rất…cao nguyên và thèm thuồng sáng ấy.
Cũng tại Cao nguyên trắng, tôi được làm khách trong bữa ăn tết muộn của một gia đình người Nùng hiếu khách. Canh cải nương, thịt hun khói, lạp xưởng…nhưng đặc biệt nhất là đĩa bánh chưng cẩm chiên vàng và bát đậu xị đặc trưng.
Phải là cái mùi hương ùa vào chiếm giữ mọi giác quan, phải là cái vị mặn chát, cái vị nồng nàn ngầy ngậy ấy mới đúng là đậu xị
Tịnh tâm
Bánh chưng treo gác bếp cả tháng mà không hỏng, chao qua dầu lại thơm dẻo mềm môi. Đậu xị vàng óng sánh mịn với những hạt đỗ tương bùi bùi, đậm và nặng mùi hơn hẳn so với những quán ăn ngoài phố.
Ăn một lần có thể nhăn mũi vì không quen, nhưng lần hai, lần ba…ta sẽ quả quyết rằng, phải là cái mùi hương ùa vào chiếm giữ mọi giác quan, phải là cái vị mặn chát, cái vị nồng nàn ngầy ngậy ấy mới đúng là đậu xị.
Ông chủ nhà vừa liên tục gắp thức ăn cho khách, vừa vui vẻ khoe: “Đều là do con dâu tôi làm cả đấy. Con dâu người Nùng khéo lắm”. Cô con dâu trẻ măng đang lúi húi bóc bánh chưng trong bếp, ngó ra nhoẻn cười thật tươi khi nghe nhắc đến mình.
bữa ăn miền sơn cước giản đơn nhưng ấm cúng và ấn tượng với mùi vị đặc trưng khó quên - Ảnh: Tịnh Tâm
Cao nguyên trắng Bắc Hà cũng giống như những miền rẻo cao khác, rau nương, rau rừng cứ bạt ngàn xanh mướt. Những bà, những chị xuống chợ, gùi trên lưng là cả một mùa xanh nõn nà. Tôi cũng được thỏa lòng với một bữa lẩu rau nhưng không phải ở Bắc Hà mà là tại nhà một người bạn ở thành phố Lào Cai.
Hai lần lên cao nguyên đá, điều tiếc nuối nhất của tôi là chưa nếm thử thắng cố ở chợ phiên. Nhưng có lẽ đây cũng là lý do rất dễ thương để tôi trở lại đó thêm nhiều lần nữa.
Rau cải xanh ngắt, xà lách giòn ngọt…hái từ vườn rau sau nhà. Ông chủ giải thích: “Cải nương đấy, nhưng thiếu sương muối nên vẫn không ngon bằng cải nương Bắc Hà”. À, hóa ra cải nương ngon nhờ sương muối. Cũng giống đấy, rau đấy, mang đi được nhưng làm sao mang theo được sương giăng của cao nguyên trắng.
Nhắc đến rau, không thể không nói tới cải ngồng của cao nguyên đá Đồng Văn. Đá bạt ngàn, xám ngắt, nhưng chẳng có mỏm nào, khe nào lại không xanh bấy những vạt cải ngồng non tơ, mũm mĩm. Luộc lên, đĩa xanh xanh lấm tấm hoa vàng, ngọt, bùi và mát như một cơn mưa rừng.
Bên cạnh cải ngồng, cá suối cũng là một món đáng ghi vào hàng đặc sản của miền đá Hà Giang. Những con cá nhỉnh hơn ngón tay, chiên giòn tan vàng hườm, chấm vào bát mắm chanh ớt mà nhai rau ráu cả xương lẫn thịt thì thú vô cùng.
Món đậu xị đặc trưng trong bữa ăn của người Nùng - Ảnh: Tịnh Tâm
Cá suối lấy từ dòng sông Gâm ở huyện Bắc Mê, đôi khi là ở sông Miện, đoạn chảy qua Quản Bạ. Nhưng cái món này cũng đỏng đảnh lắm. Một tuần, người dân cũng chỉ bắt được khoảng dăm, bảy ký lô cá. Lên không đúng lúc, chỉ có thể thèm thuồng và tiếc nuối.
Hai lần lên cao nguyên đá, điều tiếc nuối nhất của tôi là chưa nếm thử thắng cố ở chợ phiên. Một lần do cơn đau bụng hành hạ, một lần do mải mê ở chợ Mèo Vạc nên về tới Đồng Văn thì chợ phiên đã vãn.
Nhưng có lẽ đây cũng là một lý do rất dễ thương để tôi trở lại cao nguyên đá thêm nhiều lần nữa. Không chỉ cao nguyên đá, mà còn rất nhiều những vùng đất miền sơn cước, nơi tôi trót nhớ nhung cả con người, cảnh vật lẫn…mùi vị.
Tịnh Tâm
[b]
Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)
