Khi chuẩn bị sẵn làm bếp, bà nội trợ thường nhớ đến me. Ngày mưa, me cho nhiều chồi non, lá biếc rất hợp với món canh chua. Nấu chay hay mặn đều thơm ngon đến giọt... sau cùng.
Cây me không kén đất, ở những nơi phèn mặn lại càng sai trái. Thời “trẻ trung”, me cho lá non và nhiều trái chua để làm gia vị phổ biến chốn thôn quê. Lúc “về già”, thân me sẽ là thớt êm, ván dịu cho con người. Cống hiến hết mình, song me chỉ lầm lũi nơi bờ ao, rẻo đất...
Me non - bị đòn cũng hái...
Vậy mà đám rô đồng, sặc mén (giống sặc nhỏ) trên ruộng, dưới kênh hay bầy cá út, cá chốt sông, kể cả bọn ba khía, còng quều ven rừng chỉ phối với mớ đọt me non, với ít rau đậu là có tô canh chua tỏa mùi thơm thanh khiết, ngọt lừ.
Cái duyên của lá me non là ở độ chua dịu dàng, không “chua hỗn” như me chín. Vị chua khiến ai từng nếm qua, sẽ ít nhiều xuyến xao một tình yêu về bờ ao, bến nước quê nhà!
Lá me non vừa kích thích khẩu vị vừa thanh nhiệt
Mùa này, những “bà mẹ” me thường trĩu nặng một “đàn con”: lủng lẳng bao trái me non. Chúng mới là thức chấm thượng phẩm trong họ nhà me.
Vẫn thủy chung với hương vị chua thanh, hậu chan chát khiến người ăn càng chấm càng ghiền.
Đặc biệt, bất cứ loại khô, cá, thịt... nào nướng hoặc hấp hay xào, chiên lạt đều có thể “lụy” nước mắm me non. Nhất là món tép bạc nghệ hấp hay rang lạt, cuốn bánh tráng với mớ đọt gừng, nghệ, khế hườm, chuối chát...
Ngon hết ý cá chạch ruộng chiên giòn chấm mắm me non
Đợi trái me lớn hơn ngón tay cái người lớn, đám cá: chép, trắm, mè, chim... phải thêm một phen... khổ sở! Kho lạt! Tựa như cách kho ngót của dân duyên hải, hơi nhiều nước kèm vài ba trái me xanh, với ít củ cải trắng... Me được cho vào 2 lần, lần đầu là ⅓ (một phần ba) lúc ướp cá, để bột me hòa tan vào thớ thịt cá ngọt thơm. Phần còn lại, cho vào trước 10 - 15 phút khi tắt lửa, để trái me vừa chín tới.
Khi nhập tiệc thì mở bếp lại, canh nồi cá sôi liu riu, múc cá ra dĩa bàn cùng nước xâm xấp, dầm trái me với khúc ớt sừng trâu, nếm độ: chua - ngọt - cay cho vừa khẩu vị. Trụng thêm ít xoài xanh bằm nhuyễn, cà chua xắt tư, đầu hành... vào nồi cá kho đang bốc khói... Người ăn sẽ thật bất ngờ với kiểu kho phá cách này. Trong đó, cá chỉ đóng vai phụ còn trái me xanh mới là “diễn viên” chính. Thật đáng nể, tài đạo diễn của những đầu bếp dân gian và sức hấp dẫn đặc biệt của me trong "đội quân" gia vị Việt.
Hấp dẫn đến giọt cuối cùng canh chua ba khía nấu lá me non
Tuy nhiên, bạn chớ vội chia sẻ những cảm xúc vừa nêu với một nhạc công đang gân cổ thổi kèn hoặc bà bầu chợt nổi chứng thèm chua. Nếu không, hậu quả sẽ... khó lường!
Xin nói thêm, tại TP.HCM, các chợ Hòa Bình (Q.5) và Nhị Thiên Đường (Q.8) có bán lá me non giá khoảng 80.000 - 100.000 đồng/kg.
Bài, ảnh: Tạ Tri
Tổng hợp & BT: Lê Minh (NauNgon.com)
