Bộ phận dùng là thịt bào ngư (cửu khổng) và vỏ bào ngư tên thuốc là thạch quyết minh; tên khoa học Haliotis diversicolo Reeve., họ Bào ngư (Haliotide).
Vỏ bào ngư có nhiều calci carbonat. Thịt bào ngư có nhiều chất dinh dưỡng với tỷ lệ protid, lipid và các vitamin cao. Một số nghiên cứu mới đây cho thấy trong thành phần bào ngư có haliotin I và haliotin II có tác dụng ức chế tăng trưởng tế bào ung thư.
Theo Đông y, bào ngư vị mặn, tính bình vào kinh can. Thịt bào ngư: Cam hàm bình vào can thận. Bào ngư có tác dụng bình can, tiềm dương, ngoài ra còn có tác dụng sáng mắt. Thịt bào ngư: tư âm thanh nhiệt, bổ tinh minh mục điều kinh. Dùng cho các trường hợp viêm nhiễm sốt nóng dài ngày, viêm khí phế quản cấp mạn tính, lao phổi, ho gà (âm hư, nội nhiệt, phế hư...), kinh nguyệt không đều, huyết trắng, táo bón, viêm đường tiết niệu, sỏi đường tiết niệu.
Một số bài thuốc có vị bào ngư
+ Bổ tim an thần: dùng cho chứng bệnh do phần dương trong gan bốc lên sinh ra chóng mặt, hoa mắt... Thạch quyết minh 16g, sinh địa 16g, mẫu lệ 16g, bạch thược 12g, nữ trinh tử 12g, ngưu tất 12g, cúc hoa 8g. Sắc uống.
+ Tan màng mộng, sáng mắt: dùng cho bệnh mắt mờ cộm và các bệnh về mắt do nóng trong gan (can nhiệt): thạch quyết minh 16g, xà thoái 3g, cam thảo 3g, câu kỷ tử 12g, mộc tặc 12g, tang diệp 12g, cúc hoa trắng 8g, thương truật 8g, kinh giới 8g, toàn phúc hoa 8g, cốc tinh thảo 12g. Sắc uống hoặc nghiền thành bột, uống sau khi ăn, uống với nước nấu sôi còn ấm. Chữa mắt kéo màng mộng, mắt đỏ, nhìn không rõ.
+ Bào ngư hầm hạt sen thịt nạc: bào ngư khô 20g, hạt sen 20g, thịt lợn nạc 100g. Bào ngư khô ngâm rửa thái lát, hạt sen bỏ vỏ, bỏ tâm, thịt lợn thái lát, thêm nước gia vị nấu hầm nhừ, ăn nóng thường ngày. Dùng cho các trường hợp ung thư phổi, lao phổi, sốt nóng dài ngày.
+ Canh bào ngư: bào ngư 2 con, hành 2 củ. Bào ngư làm sạch, thêm hành và gia vị, nấu nhừ. Ăn một đợt 7 - 10 ngày. Dùng cho phụ nữ bế kinh, sau đẻ ít sữa.
+ Súp bào ngư củ cải cà rốt: bào ngư khô 20 gram (tươi 60g), củ cải 100g, cà rốt 100g, thêm tôm nõn hoặc thịt nạc liều lượng tuỳ ý, nấu thành dạng súp. Ăn trong ngày hoặc cách 2 - 3 ngày 1 lần. Dùng cho các trường hợp sốt nóng, ho khan, suy nhược cơ thể, bệnh tiểu đường.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn, không thuộc chứng bệnh thực nhiệt cấm dùng.
Theo TS. Nguyễn Đức Quang SKDSTổng hợp & BT: Kim Bình (NauNgon.com)
